İnsan çiz testi

İnsan çiz testi

Bir insan çiz testinde bazı belirtilerin daha fazla anlam taşıdığını öne süren koppitz; Niteliksel belirtiler. Resimlerde sık görülmeyen özellikler Bazı parçaların çizilmemesi Olarak 3 duygusal belirtiden söz eder.

BİR İNSAN ÇİZ TESTİ (Draw-a-Person Test):

Florence Goodenough - Çocuklarda zekayı

Karen Machover (1949) – Kişiliği

Koppitz (1968),(1982) - Duygusal yaşantıları

Buck (1966) duyguları ve kişiliği

değerlendirmek için testi geliştirmişlerdir.

Bir İnsan Çiz Testi (Draw A Person Test)

  

   Çocukların kişiliğini ve duygusal durumunu anlamada kullanılan testlerden biri, Karen Machover (1949) tarafından geliştirilen Machover Bir İnsan Çiz Testi’dir. Önünde kağıt, kurşun kalem ve silgi olan çocuğa, “bir insan çiz” yönergesi verilir.

   İlk resim çizimi bittikten sonra, çocuktan ilk çizdiği resmin cinsiyetinin tersi cinsiyette olan, bir insan çizmesi istenir. Çizim sırasında, çocuğun insan uzuvlarını çiziş sırası, çizerken yaptığı tanımlamalar, silgiyi kullanma sıklığı testi veren kişi tarafından kayıt edilir.

      Çizimlerin bitiminde, çocuğa, çizdiği insanın yaşı, beden algısı, olumlu-olumsuz yönleri, işi, ailesi ve sosyal ilişkileri hakkında sorular sorulur.

       Testin yorumunda, resmin sayfadaki konumu, çizim şekli, uzuvların özellikleri göz önünde bulundurulur.

Bireysel uygulamalar sırasında çocuklara “Bir insan resmi çizmeni istiyorum. Yapabileceğinin en iyisi olsun ve bütün bir insan çiz “yönergesinin verilmesi yeterlidir.

Çocuk “ne yapacağım, kız mı erkek mi, çocuk mu büyük mü ?” diye sorabilir. Bu durumda “Ben sadece insan çizmeni istedim ne yapacağına sen karar ver” denilmelidir.

Çocuk çizmek de zorlanırsa, ya da çizemeyeceğini söylerse, “Denersen yapabilirsin, en iyi bildiğin yerden başlayabilirsin” şeklinde nötr bir destek verilmelidir. Evet ya da hayır sözcükleri ile yanıt verilmemelidir. Resim bittiğinde “Bana resmine ilişkin birşeyler söyler misin?”  sorusu yöneltilmelidir.

Ancak tüm bu yönergeler sırasında, yönlendirici, fikir empoze edici, bir tutum ortaya konmamalıdır.                           

 Resimle ilgili açıklamalar hemen kaydedilmelidir. Belirsiz kalmış bir figürü “bu nedir” diyerek çocuğa açıklama fırsatı sunulabilir.

Önce “bir insan çiz” denir

Sonra “karşı cinsi çiz” denir

Sonra “kendini çiz” denir.

Resim çizdirilirken çocuğun yanında, masada resimli kitap ya da resimler bulunmamalıdır.

Renkli kalem yerine siyah kurşun kalem verilmelidir.

Bilinen  standart zeka testleri kullanılamadığında, çocuğun zihinsel yetisine ilişkin bir fikir edinebilmek için kullanılabilir.

Ancak en azından klinik öykü ve bulgularla desteklenen bir sonuca ulaşılmaya çalışılmalı ve tek başına test puanı ile kesin bir saptama yapılmamalıdır.

Test zihinsel değerlendirme için kullanıldığında;

Standart, bireysel zeka testleri ile aynı sonucu vermediği unutulmamalıdır.

Çocuğun yaşamını etkileyecek önemli kararlar alınırken daha güvenilir sonuçlar veren psikometrik yöntemler kullanılmalıdır.

Projektif amaçlı kullanımlarda

Çocuğun kişiliğini, tutumlarını ve başkalarıyla olan ilişkilerini anlamak için, yaptığı resimler kullanılabilir (Dizman ve diğer., 2005).

Çocuklar insanı andırmayan, puan alamayacak resimler çizebilirler. Bu durumlarda, çocuktan çizimini açıklaması istenir. “Sen şimdi bana resmini anlat, yaptığın bu şey/ler nedir?” Peki bu insanın neleri var? Bana gösterir misin? Yanıt yeterli değil ya da yoksa “Peki bu nedir? “(Bu /bunlar?) Gibi duruma uyan çocuğu yönlendirmeyen “ağzı var mı? vb..” sorularla çocuğun yaptığı çizimi tanımlaması istenebilir.

İnsan resmi çizilince çocuktan bu resimdeki insanın yaşı, cinsiyeti ve adı öğrenilir. Sonra bu resimdeki insana ait bir öykü anlatması istenebilir.
Bu öykü ile çocuğun kendisine ilişkin ipuçlarını vereceği düşünülür.

Sonra bu çocuğun bir masal perisinden isteyebileceği 3 dileğinin ne olabileceği sorulur.
“ Bir iyilik perisi gelse resimdeki çocuğa olmasını istediği 3 dileğini sorsa bu çocuk periden neleri gerçekleştirmesini isterdi?”
Bu dilekler çocuğun “ideal selfi” için istekleri olarak yorumlanır.

İkinci olarak da kendisinin böyle bir periden ne isteyeceği sorulur. Ve resmin arkasına yazılır.

Bu dilekler de çocuğun kendisi için istedikleri olarak yorumlanır.

DEĞERLENDİRME
Bir adam çizme testinin farklı değerlendirme yöntemleri bulunmaktadır.

Niteliksel değerlendirme

Aşağıda verilen sorulara ilişkin puanlama yapılır. Her maddenin karşılığı 3 puandır.

1. Baş var mı?

2. Bacaklar

3. Kollar

4.         a. gövde

            b. gövde boyu eninden uzun mu?

5.         a. omuzlar belli mi?

            b. kollar ve bacaklar her ikisi de belli mi?

            c. bacaklar gövdeye ekli mi?

            d. kollar gövdeye doğru noktadan mı birleşmiş?

6.         a. boyun

            b. boyun çift boyutlu

7. a. gözler

            b. burun

            c. ağız

            d. ağız ve burun iki boyutlu

            e. iki dudak

8. a. saçlar

            b. saçlar baş çevresinden fazla

            c. saçlar karalamadan daha iyi

9. a. giysi

    b. giyside alt ve üst net mi?

    c. kol ve pantolon şeffaflık yok

    d. 4-5parça giysi

    e. giyimde bütün takım mevcut mu?

10.a. parmaklar

     b. doğru sayıda

     c. iki boyutlu, boyu eninden uzun, açısı 180 aşmamış

11. a. kol eklemi gösterilmiş, dirsek, omuz veya ikisi de mevcut

     b. ayak eklemi var, kalça veya ikisi de var

12. a. başın vücuda oranı yerinde

      b. kolların oranı doğru

      c. bacakların oranı doğru

      d. ayakların oranı doğru

      e. kol ve bacak ikisi de iki boyutlu

13. topuk var

14. a. devimsel koordinasyon gövdenin ana hatları koyu

      b. hatlar güçlü çizgilerle, eklemler yerinde

              c. baş hatları belirgin, daireden düzgün, gövdede daire ya da elips olmamalı

              d. bacak ve ayakların ana hatları yerinde bacaklar ve gövde birleşiminde daralma yok

               e. anahatlar doğru, ortada, yüz simetrik, burun ağzın üstünde, ortada

15. a. kulak var,

      b. kulaklar yerinde ve oranlı,

16. göz ayrıntısı:

            a. kaş ve kirpik var,

            b. kaş ve kirpikler oranlı

            c. gözbebeği var,

            d. profil resimlerde bakış yönünde mi,

17. a. çene ve alın gösterilmiş,

      b. çene çıkıntısı gösterilmiş,

 18. a. birden fazla yanlışsız profil,

      b. doğru profil

Puanlama

Temel yaş=3 yaş (36 ay) + elde edilen puan.3

                      (aldığı puan.3)+36 (temel yaş)

Zeka yaşı=__________________

                       12 (bir yıl)

ZB=zeka yaşı

        ___________ .100

         takvim yaşı

19.3=57+36/12=7.9 /5.100=158

     

   Puanlamanın tutarsız olması nedeniyle Bir İnsan Çiz Testi’nin psikometrik bir ölçüm olmak yerine, klinik görüşmeye katkı sağlayan, klinik değerlendirmeyi zenginleştiren bir test olarak kullanılması gerektiği vurgulanmıştır.

Değerlendirmede;

Yer

Boyut

Perspektif

Çizim kalitesi

Organizasyon

Silintiler

Çarpıtmalar, eksiklikler,

Renkler,

Gölgelemeler

Detaylar,

Önemlidir.

İnsan figürü çizimlerindeki insan, herhangi biri olabilir.

İnsan figürü çizimleri, projektif (yansıtma) amaçlı kullanımlar ve projektif amaçlı olmayan kullanımlar şeklinde iki grupta incelenebilir.

Reyhan Bahçıvan-Saydam, Çocuk çizimlerinin klinik değerlendirmedeki yeri. Yansıtma, sayı 1-2 (2004).

Gelişim testi olarak da kullanılmaktadır ancak biz bununla ilgilenmiyoruz.

İnsan çiz testi projektif bir teknik olarak objektif veri sağlamamaktadır. Dolayısıyla sağlam bir öngörüşme veya klinik öykü olmadan bu test yorumlanamaz.

Uygulama: Kağıdı dikey yönde çocuğa uzat ve “KAĞIDI BÖYLE KULLANARAK BANA BİR İNSAN ÇİZ. SONRA BEN SANA BAZI SORULAR SORACAĞIM.” denir.

Kız çiz, adam çiz, kadın çiz denmez; İNSAN çiz denir.

Çocuk çizerken kağıdı 30 derece kadar eğik tutabilir, buna müdahale edilmez ancak not alınır. Kağıdı tamamen yatay tutarak kullanırsa bunu düzeltiriz.

Çocuğun kendi cinsinden birini çizmesini bekliyoruz.

İnsan çiz testiyle çocuğun benlik algısını anlamaya çalışıyoruz.

Çizdiği insan çocukla aynı yaşta olmak zorunda değil.

Çocuk bitirince “Ne çizdin bana?” denir. Ne çizdiği anlaşılsa bile bu kesinlikle sorulmalı. Çocuk elbiseli bir erkek çizmiş olabilir, bunu bilemeyiz. Kendimiz senaryolar yazıp, yorum üreteceğimize her şeyi çocuğa sormak daha doğrudur. İç dünyasını anlamak için yapılması gereken asıl şey budur.

Bu uygulama bitince çocuğa bir kağıt daha verilir ve çocuktan resmin tersini çizmesi istenir: “Şimdi bana kız (erkek çizdiyse)/erkek (kız çizdiyse) çiz.”

Uzuvları hangi sırayla çizdiğine (yukarıdan aşağı/aşağıdan yukarıya), çizerken yaptığı tanımlamalara (bir şey söylediyse) ve ne sıklıkla sildiği/sildiği yerleri dikkat edilmeli ve bunlar not alınmalı.

Çocuğun çizimleri bitince soru listesi her iki çizim için de uygulanır ancak çocuk sıkılabilir. Dolayısıyla çocuğun kendi cinsinden çizdiği insanla ilgili soru sorulur ancak cinsel kimlik probleminden şüpheleniliyorsa yapılan ilk çizim hakkında soru sorulur.

Asla “Kim bu?” denmez. “Çizdiğin resimdeki kişi” ifadesi kullanılmalıdır.

Çocuk çizdiği insanı bir baba, bir arkadaş, bir başka biri olarak adlandırıyorsa nesne sabitliği yok demektir. Bu durum da göz önüne alınmalı.

Dikey çizilen tüm resimlerde şu yorum geçerlidir: Dikey çizilen resimler insan çiz ve ağaç çiz testleri. Kağıdı ortadan ikiye ayrılmış olarak düşündüğümüzde resim eğer belirgin şekilde SOL taraftaysa regresif, bağımlı, geçmişine bağlı, aile bağları güçlü bir çocuk söz konusu olabilir. Bu durumda anneyle ilişkisi araştırılmalıdır. Bir ergen söz konusuysa büyümeye direnç söz konusu olabilir.

Eğer resim belirgin olarak SAĞ taraftaysa progresif, geleceğe yönelik yatırımlar yapan ve büyüme çabası içerisinde olan bir çocuk söz konusu olabilir.

Çizim sayfanın tepesindeyse, havalarda uçuyorsa reality testing’de problemler, içgörü eksikliği ve muhakeme güçlüğü söz konusu olabilir.

Çizim sayfanın altında, çok dipteyse içe dönük bir yapılanma, depresif özellikler söz konusu olabilir.

Çocuk kalemi bastırmadan, silik ve kesintili çizmişse bu durum hassas, duygusal ve kırılgan kişilik yapılanmasına işaret eder.

Kalemi çok bastırarak ya da üzerinden geçerek, kalınlaştırarak çizmişse saldırgan dürtülerin varlığı düşünülebilir. Bu saldırganlığın davranışsal boyutu olmayabilir, dürtüsel düzeyde saldırganlıktan bahsediyoruz.  

Çizime dair yorumlarımızla anne babanın söylemi örtüşmüyorsa, dikkatli konuşmamız ve yorumu doğrudan belirtmememiz gerekir. “Bende böyle bir kanaat gelişti” diyebiliriz.

Çocuğun çizdiği ilk resim karşı cinstense anne babaya, özdeşim kurulabilmesi için hemcins ebeveynin çocukla daha fazla zaman geçirmesi önerilebilir.

“Çizebildiğin en iyi resim olsun” DENMEZ. Yetişkinlere de denmez.

Test sonuçları her zaman önce aileyle paylaşılır. Daha sonra gerçekten gerekliyse öğretmenle paylaşılır. Aslında çok gerekmiyorsa öğretmenlerle sonuçları paylaşmamakta yarar var.

Bir uzuv hiç çizilmemişse anket soruları bitince sorulabilir.

Uzuvların çiziliş sırası önemli. Vücudun üçe bölünmüş üç temel kısmının (baş, büst, bel altı) çiziliş sırası önemlidir. Bu id, ego, süper egodan hangisinin aktif olduğunu ve hatta hangi savunma mekanizmalarının daha baskın olduğunu ifade edebilir. Örneğin önce baş çizilmişse entellektüalizasyonun sıklıkla kullanıldığı söylenebilir.

Kıyafete çizilen sembol önemli bir özgüven problemine işaret ediyor olabilir. Ancak 4–6 yaşında desen çizerler, bu zaten sembol değildir ve normaldir.

“Resimdeki insan ne yapıyor?” sorusuna “Bir şey yapmıyor, öyle duruyor” diye cevap verirse çok fazla dürtü kontrolü olduğunu, dürtülerini bastırdığını düşünürüz.

İleri ergenlikte çocuktan seksüel çizim beklenmez. Bu yaşta biseksüalite de beklenmez, artık yatırımlar yapılmış olmalıdır.

4 yaşlarında erkek çocuklar anne babalarıyla aynı yatakta yatıyorlarsa ve ebeveynler “ne yapalım, ayıralım mı?” diye geliyorlarsa didaktik yaklaşmak işe yaramaz. Anne baba bunu isteselerdi bu zamana kadar zaten yapardı, yani bu bir arzu meselesi. “Sizce?” denir, “Neden kötü olduğunu düşünüyorsunuz?” denir. Gerçekten de bunu neden yaptıklarını irdeleriz. Mesela anne babayla sevişmek istemiyor ve bunun için çocuğu yataklarına alıyor olabilir.

Anket yap, bu çok önemli. Çizdiği şeyler hakkında soru sor, soruları açımla, yoksa resmi anlamlandıramaz ve yorumlandıramayız.

4 yaş çocukları çok fazla laf uydurur. Omnipotent ve negativist (hiçbir yeri, hiç bir şey) olurlar.

4 yaş çocukları kendilerinden üçüncü tekil şahıs olarak bahsedebilirler.

İlk olarak çizim çocuğun gelişim yaşına uygun mu, ona bakılır.

4-5 yaşında ergen gibiler, bağımsız olmak istiyorlar, öfkeliler. Dolayısıyla görüşmede anne babayla empatik olunmalı.

4 yaş çocuklarına sınır çizmek lazım, omnipotanslarını törpülemek ve engellenme toleransını arttırmak lazım.