Aile çiz testi ve önemi

Aile çiz testi ve önemi

İnsan çiz testi temel alınarak geliştirilmiştir. İnsan çiz testindeki genel uygulamalar, bu test için de geçerlidir. Çocuğun çizimi bitince, “Bana bunların kim olduğunu söyleyebilir misin?” denir. Aile çiz testi, aile içi dinamikler hakkında bilgi verir ama bu bilgiler durumun çocuğun gözünden nasıl göründüğüyle ilgilidir. Dolayısıyla bu test de terapötik iletişim içerisinde uygulanmalı.

Kullanım alanı en geniş testlerden biridir ancak toplu uygulama yapılması yanlıştır. Uygulama terapötik ilişki içinde yapılmalı.

Aile çiz testi, çocuğun aile bireyleriyle olan ilişkisini ve onlar arasındaki ilişkiyi nasıl yaşantıladığını anlatır. Aile bireylerinin ötekilerle yani dış dünyadakilerle ilişkisi hakkında ipucu verir. Ayrıca çocuğun gözünden aile sistemi ve ailedeki hiyerarşi hakkında bilgi verir. Çocuğun aile içinde sınırların kullanımını nasıl gördüğünü veren bir testtir.

Çizimdeki her şey çocuğa göre öyledir; bu aileye vurgulanmalı. Yoksa aileden çok itiraz alırsınız.

Test, aileyle ilişkiye girmede çok iyi bir geçiş malzemesidir.

Çocuk resme semboller (TV, lamba), ailevi belirleyiciler koyabilir.

1930’lardan bu yana test üzerinde çalışılıyor.

Yönerge: “Bana bir aile çiz.” 6 yaş altı çocuklar, ödipal çatışmadan çıkmamış olduğundan “Bana ailendekileri çiz” veya “Ailende kimler var? Onları çiz” denebilir.

“Aile”, “insan”dan daha karmaşık bir kavramdır.

Ergenler aileyi çöp adam şeklinde (regresif) çiziyor. Dirençli bir ergense “Bana bir aile çiz. Ama içinde çöp adam veya süper kahraman olmasın” denebilir ancak böyle denmesine çok da taraftar değiliz.

BİREYLERİN ÇİZİLİŞ SIRASI KAYDEDİLMELİDİR. Çocuk özdeşim kurduğu kişiyi önce çizer. Özdeşim kurduğu kişiyi sol tarafa çizmesini bekliyoruz çünkü regresyon sol taraftadır.

Kağıt yatay verilir.

Kaç tane yatay sıranın olduğu önemli. Önemli bireyler öndedir (altta). Daha az önemli olanlar arkadadır.

Çocuğun aynı ev içinde birlikte yaşadığı aile bireylerini çizmesini bekliyoruz, kendisi de dahil.

Bir aile bireyi resme “sığmadıysa”, “Bitti mi? Burada eksik biri var mı?” denir, daha fazla bir şey SÖYLENMEZ. Daha fazla sorgulanmaz. Ama resimde eksik olan kişi çocuğun kendisiyse, buna mutlaka işaret ediyoruz. “Sen?” veya “Sen yoksun?” Çocuğun yokluğunu kabul etmemiz söz konusu değil. Çocuk “Bakkala gittim” derse yine, “Sen?” diye soruyoruz.

“Demek ki buralar çok kalabalık. Sana yer kalmamış.”

“Dedemi de çizeyim mi, teyzemi de?” diye durdurulamaz bir şekilde sürekli soruyorsa, bu manik bir defanstır. “Senin için yeterliyse, benim için de yeterli” denebilir.

Latansın sonundaki çocuk kendi ailesini çizmeyebilir. Resimde çocuk yoksa, “Çocuk?” diye soruyoruz.

Aile çiz testi, o aile içinde bakmamız gereken noktaları gösterir. Ancak bu noktaları aileyle konuşursak yolumuzu bulabiliriz. Nihai değerlendirme görüşmeden sonra yazılmalı.

Test tanı aracı değil, süreçte çalışılacak bazı başlıkları bulmak için bir ara malzemedir.

Kaufman: “Sen dahil, ailendeki herkesin bir şey yaptığı bir resim çiz.” Teste kinestezi getiriyor. Bu resimler sembolik anlamlar açısından daha zengin. Bunu değerlendirmek daha zengin olacaktır.

Anket yapmalıyız, bu çok önemli. Kimmiş, ne yapmış, nasıl olmuş diye sorulmalı.

Resmi anlamlandırabilmek için ÖNGÖRÜŞME ve ANKET çok önemli. Test sonrası görüşmede yargılayıcı olunmamalı. Testi anlamlandırmak için test sonrası görüşme çok önemli.

Çocuk aile çizde kendi çizgilerini belirginleştirmişse bu bir bağımsızlaştırma, ayrışma çabası olabilir.

Ailesindeki yaşantılarla baş etmede güçlük çeken çocuklar testte sıkıntı yaşarlar. Anne babasını şikayet etmek çocuğu rahatsız eder. Ödipal rekabet devam ediyorsa çocuk rahatsız olabilir. Çocuk ailedeki sorunlara sizi dahil etmek istemiyor olabilir. Çocuğun zorluk yaşamasına yol açan suçluluk ve utanç (boşanmadan dolayı) duygularıdır. Ayrılık, ölüm gibi yaşam olayları da sıkıntı yaratabilir. Böyle çocuklara kinestetik aile çiz uygulanırsa, çocuk direnç olarak sıraya dizilmiş aile çizebilir.

 “Bazı çocuklar için evin içinde olanlar epey kafa karıştırıcı olabilir”-destekle.

Ayrıca yaştan dolayı zorluklar olabilir. 5 yaş çocukları “acaba benzeyecek mi?” diye uğraşırlar. 3–4 yaş çöp adamdan figürlü adama geçiş döneminde olduğundan zorlanabilir.

Ergenler çok baştan savma çizebilir. Araba, uçak, kuş gibi uzaklaşmayı temsil eden semboller sık görülür. Ödipal çatışma ve ergenlik çatışmaları çok benziyor.

Aile çiz testi bize şu iki önemli bilgiyi verir: (1) çizimde jenerasyon farkı var mı? Aile içinde bu yerleşmiş mi? Bu, ailedeki güç dağılımı hakkında bilgi verir. (2) cinsiyet farkı oturmuş mu? Bu farkı artık 4 yaşında bekliyoruz.

Test sonrası aileyi bilgilendirirken “Bir ailenin çocuğuna vermesini beklediğimiz iki önemli bilgi vardır. Biri nesil farkı, biri cinsiyet farkıdır. Ne kadar şanslıyız ki, çocuğunuza bunu vermişsiniz.”

Çocuk resimde nerede duruyor, ailenin neresinde? Ebeveynler çocukları için mi bir şey yapıyor, çocuğuyla bir şey mi yapıyor? 5 yaşından sonra ikincisini istiyoruz.

Çocuk resmi anlatırken kişilerin kim olduğunu değiştiriyorsa, roller belli değil demektir. Kimi bu şekilde karıştırdığı önemli.

Yıldız, kalp çizmek çocuklarda yaygın görülür; bunlar olumlu semboller.

Raporda, “Çizimi yaşına uygun. Düşünce süreçleri beklenen düzeyde.”

Jenerasyon ayrımı raporlanır.

Cinsiyet farkının olup olmadığına bakılır.

Aile içi iletişim konusunda çalışmaya ihtiyaç var, denebilir.

Provokatif şekilde iletişim kuran çocukların derdi ilgi çekmektir.

Çocuk resmi bitirdiğinde ancak çok eksik bir şey varsa “Eklemek istediğin bir şey var mı?” diye sorulur. Yoksa sorulmaz. “Nasıl bir aile bu, kim bunlar?”  Objektivite tartışmaları sonuncunda, projektiviteyi arttırma amacıyla 1990’ların başında şu yönerge verilmeye başlandı: “Bana kendini ve ailenden senin seçtiğin birini çiz”. Burada çocuk ailedeki koruyucusunu çizer veya (çizmeyerek) travmatik yaşantısının olduğu, kaçındığı bireyi gösterir. Koruyucuyu görmenin bizim açımızdan bir faydası yoktur. Ayrıca çocuğun çizmediği kişi illa da travmatik bir yaşantıyla ilgili olmayabilir. Mesela ödipteki bire çocuk rakip ebeveynini çizmeyebilir. Ayrıca biz anne-baba-çocuk üçlüsünü görmek istiyoruz. Gillespie, 1994: “Bir anne ve çocuk çiz”. Sakın “kendini” veya “anneni” çiz demeyin. Anne-çocuk ilişkisini gösterir, aralarındaki nesne ilişkilerine dair projeksiyonlarını görebiliriz ancak bu artık aile çiz testi değildir. Çocuğun sorunu seperasyon anksiyetesi ise bu belki yapılabilir. Hasger, 1996: “Bana bir yaşlı insan çiz”. Testle sosyal değerleri, dünya görüşlerini anlarız. Süper ego oluşumuyla ilgili soru işaretlerini araştırıyor. 8-11 yaşında uygulandığı söyleniyor. Bu artık aile çiz testi değil. Sonra çocuktan resmi hikayelendirmesi isteniyor. Çocuğun ailedeki yaşlı kimseleri nasıl gördüğünü anlatır.

Aile Çiz Testi (Family Drawing Test)

Çocuk tarafından çizilen aile resmi, çocuğun, ebeveyniyle ve aile içindeki diğer bireylerle olan ilişkisinin yanında,

Çocuğun bakış açısından aile işlevlerini değerlendirme konusunda önemli bilgi sağlar.  

Bu test, Maurice Parot tarafından Bir İnsan Çiz Testi temel alınarak geliştirilmiştir.

Testin temel amacı, çocuğun aile içi ilişkileri nasıl değerlendirdiğini, aile içinde yer alan diğer bireylerle olan ilişkilerini anlamaktır.

Aile içindeki ilişkileri değerlendirmek amacı ile oluşturulan başka bir test de…

“Kinetic Family Drawing” hareketli aile çizimidir- tüm aileyi bir şey yaparken çizme

   …Kaufman, Harvard ve Burns (1972) tarafından geliştirilmiştir.

      Bu testin Aile Çiz Testi’nde farkı, çocuğun, ailesini, bir eylem yaparken çizmesidir.

Kim var, kim eksik, kime bir şey atfedilmeye çalışılmış,

Boyutlar, pozisyonlar,

uzaklık,

ilişkiler önemlidir.

Hareketler,semboller,tarzlar önemli

Hareket à nesneler arası enerji akışına işaret kabul edilmektedir.

-Semboller ise  psikoanalitik açıdan yorumlanır

   Testin yorumu,

Resmin çizim şekli,

Resimde yer alan kişilerin

          - görünüşleri (irilik, ufaklık, bazı uzuvların aşırı büyük ya da küçük olması),                      

          - birbirleriyle olan etkileşimleri ve

Çizimde yer alan öğeler (lamba, ateş, top, yatak, uçurtma…) göz önünde bulundurularak yapılmaktadır.

 Önünde A4 kağıdı (yatay bir şekilde), renkli boya kalemleri, silgi ve kurşun kalem yer alan çocuğa, “ailenin resmini çiz” yönergesi verilir.

Benzetememe kaygısı yaşayan çocuklara, çiziminin güzel olmasının önemli olmadığı söylenmelidir.

Özellikle performans kaygısı taşıyan, ailesi tarafından akademik başarı beklentisi olan çocuklarda bu durum ile karşılaşılmaktadır.

Çocuk, performansının değerlendirilmeyeceğini anladığında, rahatlayıp, ailesini çizmeye başlamaktadır.

Çocuk, uygulama sırasında renkli kalemleri, kurşun kalemi ve silgiyi istediği gibi kullanabilir.

Çizim sırasında çocukla sohbet edilmemelidir. Çocuğun ara sıra yönelttiği sorulara ya da tanımladığı sorunlara kendisinin çözüm bulması beklenir.

Hiçbir şekilde çizimleri konusunda, kendisine, yorum ve öneride bulunulmaz.

   Çocuk aileyi çizerken, testi uygulayan kişi,

Aile bireylerinin çiziliş sırasına,

Çiziminde zorlanılan kişi olup olmadığına (bu bağlamda çocuğun bazı aile bireylerini çizerken defalarca silgiyi kullanması önemlidir) dikkat edip, gerekiyorsa bir kenara not etmelidir.

  Testin yorumunda üzerinde durulması gerekenler,

Çizimlerin boyutları,

Çiziliş sırası,

Sayfadaki konumlar,

Nesneler arası etkileşimler (kim kimin yanında, kim diğer aile bireylerinin uzağında, kim kime doğru bakıyor, kim kime dokunuyor),

Vücut oranları (büyük ya da küçük çizme) ve

Vücut bölümlerinin özgün çizim özellikleridir.

            Aile Bireylerinin Çiziliş Sırası

   Sayfanın en soluna birinci olarak çizilen kişi, aile içinde kendisinin en fazla değer verdiği, özdeşim sağladığı kişi olabileceği gibi, bazen aile içinde en fazla çatışma yaşadığı, yakınlaşmakta  problem yaşadığı kişi de olabilmektedir.

Aile Bireylerinin Konumları

Resmin bu boyutu, klinisyene, aile içi ilişkiler, paylaşım ve iletişim konusunda önemli ipuçları sunmaktadır.

Birbirine yakın ve dokunarak çizilen aile bireylerinin, yakın ilişki ve paylaşım içinde oldukları, öte yandan…     

   …aileden uzak, ayrı çizilen bireylerin, aileyle olan ilişkilerinde problem yaşadıkları, aileyle bütünlük sağlayamadıkları düşünülmektedir.

       Bu noktada, özellikle aileden uzak çizilen kişilerin, sayfanın hangi tarafında çizildikleri ve hangi yöne baktıkları önemli olmaktadır.

10 yaş 8 ay, kız

10 yaş 9 ay kız

   Sayfanın solunda ve sol tarafa bakan kişilerin (genellikle anne ya da baba olmaktadır),

            Çocuğun anne ya da babasının;

Kendi ebeveyni (genelde anne) ile olan ilişkilerindeki bağımlılık,

Kendi ebeveyninden ayrışamama ve bu doğrultuda…

…Şu an varolan ailesinde, yerine getirmesi gereken sorumluluklarında sorun yaşama ve

Yeterince olgunlaşamama problemi söz konusu olmaktadır.

Bu tür çizimlerin ortaya çıktığı aile tiplerinde, genelde danışan olarak gelen çekirdek ailenin, anne veya babanın ailesi tarafından maddi ve/veya manevi açıdan yönlendirildiği, bir anlamda yönetildiği görülebilmektedir.

Sayfanın sağında ve sağ tarafa bakan aile bireylerinin (bu genelde çocuğun kendisi olmaktadır),

Aileden uzaklaşma,

Kendi özerkliğini kazanma ve

Kendine bir yol bulma ihtiyacı içinde olduğu düşünülmektedir.

   Daha çok ergenlik döneminde rastlanılan bu çizimler, klinisyene, ebeveynin ergenlik beklentileri, ergenin bireyselliği, ergenin geleceği ile ilgili planların ele alınması ve aileyle paylaşımı konusunda önemli ipuçları vermektedir.

   Ebeveyn tarafından sürekli olarak kısıtlandığını, denetlendiğini, düşünen ve kendisine özdeşim nesnesi bulmakta zorlanan çocuk ve ergenlerin çizimlerinde, bu özelliklere rastlanabilmektedir.

Bu bağlamda, testin sonuçlarının ele alındığı aile görüşmesi önemli olmaktadır.

Unutulmaması gereken en önemli nokta, testin sonucunda elde edilen bilgilerin, kesin bilgiler olmadığı ve aileyle birlikte ele alınması ve yorumlanması gerektiğidir.

   Burns’a göre (1982), çizilen aile bireylerinin (özellikle babanın), çocuğa karşı olan duruş pozisyonu ve bakış yönü, çocuğun sosyal kendilik algısı üzerinde açıklayıcı olmaktadır. Buna göre…

   …babalarını kendine doğru bakan olarak çizen çocukların, sosyal ilişkileri ve arkadaş ilişkilerindeki olumlu benlik algısının,

    babalarını kendilerinden farklı yöne bakan veya kendilerine arkasını dönmüş olarak çizen çocukların benlik algısından daha yüksek olduğu bulunmuştur.

Aile Bireylerinin Çiziliş Şekli

   Çocuklar genelde aile içinde en güçlü buldukları, bir anlamda onlar için otoriteyi temsil eden, muhtemelen özdeşim kurabildikleri kişiyi “büyük” ve ilk bakıldığında hemen göze çarpan kişi olarak çizmektedirler.

Bazı çocuklar ise, kendilerini birinci sırada ve diğer aile bireylerinden daha büyük olarak çizmektedir. Bu çocukların aile içinde daha fazla özerklik kazanmaya gereksnim duydukları belirtilmektedir.

Bir anlamda bu çocuklar, ebeveyn tarafından bireyselliğinin görülmesi, onaylanması ve desteklenmesi ihtiyacı içinde olmaktadırlar.

En son ve/veya en küçük olarak çizilen aile bireyleri,

çocuk tarafından çok fazla önemsenmeyen veya aile içinde varlığından rahatsızlık duydukları kişilere işaret edebilmektedir.

   Çizimde yer almayan aile bireyleri (genelde kardeşler), çocuğun aile içinde çatışma yaşadığı, muhtemelen kızdığı ve kıskandığı ve yok sayma eğiliminde olduğu aile bireyleri olmaktadır.

   Bazı çocuklar ise, kendilerini aile resminde çizmekten kaçınıp, “sayfada yer yok” gibi ifadeler kullanabilmektedir. Burada yine, çocuğun, aile içinde kendini ait hissettiği veya kendine sunulan/önerilen yeri  sorun yaptığı  dikkati çekmektedir.

Çizimden sonra çocukla ilgili bilgi edinmek istiyorsak çocuğa şu soruları sorabiliriz:

Çizdiğin kişi ne düşünüyor olabilir?

Çizdiğin kişi ne hissediyor olabilir?

Onu mutlu eden mutsuz eden neler var?

Ne tür ilgileri var?

Bir kişi çizdiğine sihirli değnek verseydi ne dilerdi?

En sevdiği şey ne olabilir?

Onu ne kızdırabilir?

Babası ve annesi ile ilgili ne düşünüyor?

Başkaları onun hakkında ne düşünüyor olabilir?

Vücut Uzuvlarının Çizim özellikleri

   Çizimde yer alan aile bireylerinin vücut uzuvlarının çizim özellikleri, çocuğun aile bireylerini algılama şekli ve onlar ile olan ilişkileri konusunda önemli noktalara dikkat çekebilmektedir.

Lütfen aklınızda bulunsun.

Bu bölüm yetişkinler için resim çizme değerlendirmeye ilişkin bilgiler temel alınarak hazırlanmıştır.

Çocuğun gelişimsel özellikleri dikkate alınarak özenli ve diğer bulgularla desteklenen bir yorumlama önerilir.